فلسفه عید فطر
چهارعید دراسلام به طوررسمى وجود دارد که عبارتاند از: عید قربان، عید غدیر، عید جمعه وعید فطر. عید قربان جشن ایثار و فداکارى است، و مسلمان دراین رابطه به خویشتن بازمىگردد که آیا به باطن و ماهیت چنین عیدى رسیده است یا نه. آن گونه که ابراهیم خلیل(ع) قهرمان توحید رسید، و حسین بنعلىعلیهماالسلام آن را درکربلا تکمیل کرد. عید غدیر جشن ولایت و امامت است و انسان مسلمان با ژرفاندیشى به خویشتن مىنگرد که آیا انتخاب او در مسئله بسیارمهم رهبرى، صحیح بوده است یا نه؟ که دربینش اسلام ناب، مسئله بسیارعمیقى است، و از ارکان زیربنایى نظام اسلام است، که اگر او نباشد هیچ یک از مفاهیم اسلام، ارزش واصالت خود را نمىتوانند نشان دهند. عید جمعه بازگشت به خویشتن است که نقش اساسى درپیشبرد اهداف، و وصول به مقصود دارد، و به راستى که برقرارى اتحاد و یک رنگى وهمدلى مسلمانان، وسیعترین و ژرف ترین برکات را براى آنها به ارمغان خواهد آورد.
ولى آیا مىدانید که اگرعید فطرت و خودسازى نباشد، عیدهاى دیگرتکمیل نخواهد شد. اگرچنین عیدى درزندگى انسان تحقق یابد همه روز، روزعید است؛ چنان که امیرمومنان على(ع) فرمود: «انما هوعید لمن قبل الله صیامه و شکر قیامه، وکل یوم لا یعصى الله فیه فهو عید؛(1)امروزتنها عید کسانى است که روزه آنها درپیشگاه خدا پذیرفته شود، و عبادتهاى شبانه آنها مورد پذیرش خداوند شده باشد، و هر روزى که گناه نکنى روزعید تو است.» حضرت على(ع) این سخن را ازسرچشمه وحى گرفته بود، چرا که وقتى خطبه رسول خدا(ص) را درمسجد پیرامون فضایل ماه رمضان شنید، ازآن حضرت پرسید: «بهترین کاردرماه رمضان چیست؟» پیامبر(ص) پاسخ داد: «الورع عن محارم الله عزوجل؛ (2)ورع و پرهیزکارى ازآن چه خداوند حرام نموده است مىباشد؛ یعنى همان خودسازى و بازگشت به فطرت پاک توحیدى».(*1)
عید فطر؛ ماه پیروزى برطاغوت نفس
واژه «عید» از ریشه عود گرفته شده و به معناى بازگشت است، و واژه «فطر» ازفطرت گرفته شده و به معناى سرشت است. بنابراین عید فطر؛ یعنى بازگشت به فطرت و سرشت ..
بازگشت ازاین نظر که آیا رابطه ما با فطرت پاک انسانى به طورصحیح برقراراست یا نه؟ آیا آن اعماق روح و فطرت پاکى که خداوند به ما داده و براثرحجابهاى جهل، انحراف و گناه، زنگار بر رویش نشسته، درکلاس ماه رمضان زنگارها زدوده شدهاند یا نه؟ که اگر چنین است باید ابتداى نجات وآغاز پیروزى برطاغوت نفس را در نماز عید فطراعلام بدارند و جشن بگیرند. به عنوان این که: آن چه را در ماه رمضان آموختهاند و در راه خودسازى و بهسازى به کار بردهاند ابراز بدارند، با کلمات و حرکات، بلکه درقلب و درون، با تمام وجود و احساس، و با شعارآمیخته با شعوروفریاد برون و درون که: «الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله و الله اکبر ولله الحمد والحمدلله على ما هدانا وله الشکرعلى ما اولانا؛ خدا بزرگتراز آن است که توصیف گردد. آرى چنین است، معبودى جزخداى یکتا و بىهمتا نیست، وخدا بزرگترازآن است که وصف شود، حمد و سپاس اختصاص به ذات پاک خدا دارد به خاطرآن که ما را درراستاى پاکسازى و بهسازى هدایت کرده، و شکراو را که جمعیت ما وامت ما را برترین جمعیت وامت قرار داده است.» رمضان اندک اندک پایان مىپذیرد، و به انتهاى خود مىرسد، مسلمانان درمکتب رمضان و روزه، در پرتو آیات قرآن و نیایشها وتقویت صبرواراده، پس از فراگیرى و آموزش به خودسازى پرداختهاند؛ اینک جشن مىگیرند که درراه پردستاندازجهاد اکبر، با گامهاى استوارعبورکردهاند و به مقصود رسیدهاند. چرا که براى انسان بازگشت به خویشتن، فرا رسیدن بهارمعنویت است؛ مانند درختانى که پس ازگذران زمستان سرد ، به بهاررسیدهاند و درمسیرحرکت قرار گرفتهاند، به راستى چه عیدى شیرینتر وچه پیروزىاى شکوهمندتر از بازگشت به خویشتن، و پیروزى برطاغوت نفس اماره؟ که فطرت را زیر پاى سهمگین خود منکوب کرده است.(*2)
عید پاکیزگی(عید فطر)
میوههای فطرت
رمضان، دعوتی است به بازیافتن «خود گمشده»، ندایی است برای توجه به خدای فراموش شده، ضیافتی است برای تناول از مائده تقوا و پایان این مهمانی خدایی، عید فطر است؛ عید توفیق بر طاعت و اطاعت، عید توبه و تهذیب نفس، عید ذکر و یاد محرومان و گرسنگان. فطر، چیدن میوههایی است که از فطرت میجوشد. فطر، سپاس نعمتی است که در رمضان نازل شده است. پیروزی بر خصم درون، جشنی روحانی دارد به نام عید فطر که میثاق بستن با فطرت را از سوی روزهداران مجاهدهگر اعلام میدارد. عید فطر، پاداش افطارهای خالصانه و به حاست، مُهر قبولی انفاقهای با قصد قربت و پایان نامه دوره ایثار و گذشت در مسایل مالی است. فطر، عید خداجویی و خداترسی و خداپرستی است.
عید زیباییهای معنوی
امروز روز عید فطر است؛ عیدی که زمین و زمان را غرق شادی و سرور کرده است. ساکنان زمین به شکرانه یک ماه عبادت و نیایش، عید گرفتهاند و ساکنان آسمان نیز مأمور شدهاند که جوایز و پاداشهایی را از سوی عرش الهی برای ساکنان این کره خاکی بیاورند و به راستی که در این روز بزرگ، زمین، زمان و آسمان در جوش و خروشاند.
عید فطر، روزی است که فطرت آدمی به واسطه سی روز اخلاص، شکوفا شده و به معطر کردن فضای زندگی انسان میپردازد. به راستی که فطرت، چه عطر دلانگیز و روحافزایی دارد و زندگی در پرتوی فطرت چه زیباست! عیدفطر، عید زیباییهای معنوی است. عید فطر، عید بشارت و عید سعادت است. این عید سعید، بر تمامی فطرتهای بیدار مبارک باد.
عید پاکیزگی
در پایان ماه مبارک رمضان و پس از یک ماه عبادت و روزه داری، اسلام روز اول ماه شوّال را عید قرار داده است؛ زیرا در این روز، انسانها به فطرت خود بازمیگردند و متوجه عظمت خداوند متعال میشوند. در این روز، مسلمانان، جسم را به وسیله غسل کردن پاکیزه کرده و با پوشیدن لباسهای تمییز و خوشبوکردن خود، آن را کامل مینمایند. پاکیزگی روح و جانشان نیز به وسیله دعا و مناجات و نماز صورت خواهد گرفت و سرانجام، پاکیزگی اموال و داراییهای آنها به وسیله فطریه دادن و کمک کردن به انسانهای فقیر و نیازمند صورت میپذیرد. به راستی عید فطر، عید پاکیزگی و طهارت انسان هاست تا از این رهگذر، به فطرت اصلی و حقیقی خویش بازگردند.
اعمال شب عید فطر
شب عید سعید فطر، شب نزول رحمت الهی و فرصتی برای پوزشطلبی از گناهان است. در روایات اسلامی آمده که فضیلت این شب عزیز، کمتر از شب قدر نیست. شب عید فطر، شبی است که خداوند پاداشهای خود را به مؤمنان روزه دار میبخشد و آنان رامورد رحمت قرار میدهد. از این رو، هر انسان مؤمن باید از این فرصت نهایت استفاده را در ذخیره کردن ثواب و پاداش الهی بنماید و با انجام اعمال این شب، از فیض بی کران آن بهرهمند گردد. مهمترین اعمال شب عید فطر عبارت است از: غسل کردن بعد از غروب آفتاب، خواندن دعای ویژه رؤیت هلال ماه، خواندن زیارت امام حسین علیهالسلام ، احیای آن شب به دعا و نماز و استغفار، خواندن ده رکعت نماز، خواندن دعایهای مخصوص این شب، کنار گذاشتن زکات فطره و....
حقیقت عید
عارف وارسته، مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی رحمهالله درباره حقیقت عید و مفهوم عمیق و والای این روز، چنین میفرماید: «عید زمانی است که خداوند متعال برای جایزه دادن و بهرهمند کردن بندگان از نعمتها، آن روز را در میان روزها انتخاب میکند تا برای گرفتن خلعتها و عطایا جمع شوند و به همگان اعلام کرده است که به درگاه او روی آورده و با اعتراف به بندگی و آمرزش خواستن از گناهان و عرضه نیازها و آرزوهایشان، برای او تواضع نمایند. خداوند نیز در تمام این موارد، به آنان وعده اجابت و اعطایی بالاتر از آرزوهایشان، بلکه بالاتر از آنچه در دل بشری خطور کرده، داده است. دوست دارد در چنین روزی، به او خوشگمان بوده و جانب امیدواری به قبول خداوند و آمرزش و عطای او را بر جانب ترس از رد و عذابش ترجیح بدهند».
فطر؛ هدیهای الهی
با آنکه روزه گرفتن در تمامی ادیان الهی وجود داشت و پیروان آن ادیان، مکلف بودند روزهای خاصی در سال را روزه بگیرند، ولی در پایان ایام روزه داری آنها، عیدی قرار داده نشده بود. این برای اولین بار و در دین مبین اسلام بود که روز پایان روزه گرفتن، روز عید و جشن و بهجت نامیده شد و این افتخار، ویژه مسلمانان است. رسول گرامی اسلام صلیاللهعلیهوآله دراین باره میفرماید: «عید فطر، هدیهای است که از سوی خدا به مردان و زنان امتم داده شده و خداوند متعال چنین هدیهای را پیش از من به هیچ کس نداده است». آری، عید سعید فطر برای مسلمانان، هدیهای آسمانی بود که در سال دوم هجرت به آنها عطا گردید. در این سال، پرداخت زکات فطره و برگزاری نماز عید بر مسلمانان واجب شد که پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله باعنایت خاصی به آن پرداختند و همواره به اصحاب خود توصیه میکردند که این روز را عزیز و گرامی بدارند.
عید فطر در کلام مقام معظم رهبری
مقام معظم رهبری، حضرت آیتاللّه خامنهای، درباره اهمیت والای عید سعید فطر فرمودند: «خدای متعال مراسم باعظمت این ماه را این گونه مقرر فرموده است که به آسانی و سادگی پایان نپذیرد. در پایان این ماه که ماه عبادت است، روزی را قرار داده است که روز عید باشد، روز اجتماع باشد، روز بزرگی باشد. برادران مسلمان به هم تهنیت بگویند. موفقیتهای ماه رمضان را قدر بدانند. میان خود و خدا محاسبه کنند و آنچه راکه در این ماه شریف، ذخیره آنها شده است، برای خودشان حفظ کنند. آن روز، روز عید فطر است. روز عید فطر هم اگر چه عید است، اما روز عبادت و توسل و تذکر و تقرب به خداست. با نماز شروع میشود و با دعا و توسل و ذکر پایان میپذیرد. این روز را قدر بدانید. ذخیره تقوا را مغتنم بشماری و عید فطر را بزرگ بدانید.
وحدت و یکپارچگی مسلمانان
عید فطر، روزی است که همه مسلمانان جهان در کنار یکدیگر به نماز میایستند و به عبادت خداوند متعال میپردازند و کام خویش را با حلاوت ذکر او شیرین میکنند. عیدفطر، نمادی از وحدت مسلمانان است ؛ وحدتی که سبب ذلت و ناامیدی شیطان و نیز خواری استکبار و دشمنان اسلام میشود. آنها با دیدن صفهای به هم پیوسته مسلمانان در نماز عید فطر، میفهمند که دیگر جایی برای آنان نخواهد بود و نمیتوانند اهداف شوم خود را در جوامع اسلامی پیاده کنند.
ندای فرشتگان در روز عید
حضرت علی علیهالسلام همواره عید سعید فطر را گرامی میداشتند و با جملات گهربار خود، مردم را با فلسفه این عید بزرگ آشنا میکردند و اهداف آن را شرح میدادند. خطبههای ایشان در روز عید فطر، از زیباترین جملات درباره این عید است که همگان با شنیدن آن، به مفاهیم عمیق و والای این روز الهی پی میبرند. از این رو، آن حضرت در سخنانی چنین میفرماید: «ای بندگان خدا، بدانید که نزدیکترین چیزی که برای مردان و زنان روزهدار قرار داده شده، این است که در آخرین روز ماه رمضان، فرشتهای از طرف خداوند فریاد میزند: ای بندگان خدا، بشارت بدهید که خداوند گناهان گذشته شما را آمرزید. پس به فکر آینده و زندگی جدید خودتان باشید که چگونه خواهید زیست. وقتی هلال ماه شوّال نمایان شد، فریاد فرشتگان برخاسته میشود که ای مؤمنان، بیایید و جوایزتان را دریافت کنید».
مهمترین مراسم عید فطر
در عید فطر، مسلمانان خدا را شکر مینمایند که یکی از بزرگترین کلاسهای تربیتی اسلام را در یک ماه دیده، و از درسهای مختلف آن، به اندازه استعداد و آمادگی خویش استفاده کردهاند و آن را با روح و جان خویش آمیخته و بر الواح دلهای پاک خود ثبت نمودهاند. عید سعید فطر، به قشر خاصی اختصاص ندارد و تمام طبقات جامعه اسلامی، همه در صف بندگی خداوند به دعا و مناجات با او میپردازند و نماز عید فطر را با شکوهی بسیار به جا آورده و دلهای پاک شده در ماه رمضان را، آماده دریافت پندهای اخلاقی میسازند.
روز شکوفایی سعادت
در مکتب پرفیض ماه رمضان، فطرت انسانی جان گرفته و به صحنه زندگی گام میگذارد و استعدادهای معنوی آدمی را شکوفا مینماید و آن گاه میتوان فرد را سعید و نیک بخت نامید. مؤمنان واقعی که زمینه خوشبختی در نهدشان بوده، در پرتو معارف روحبخش رمضان، استعداد واقعی خود را باز میشناسند و به سوی هدف نهایی گام برمیدارند و به سعادت حقیقی میرسند. عید سعید فطر، عید سعادتمندان، و روز شکوفایی استعدادهای معنوی و روحانی است. از مهمترین عواملی که موجب رسیدن به سعادت واقعی و بهرهوری بیشتر این روز میشود، میتوان به این موارد اشاره کرد: پوشیدن لباس نیکو، استفاده از عطر و بوی خوش، پرداختن زکات فطره، خواندن زیارت امام حسین علیهالسلام ، خواندن دعای ندبه، دید و بازدید اقوام و نزدیکان، غسل کردن و زیارت اهل قبور.
پرهیز از سرگرمی و بازی در روز عید فطر
در روز عید فطری امام حسن مجتبی علیهالسلام عدهای را دیدند که سرگرم بازیهای بیمحتوا بودند و خندههای بلند سر میدادند. در این هنگام، امام لحظهای در کنارشان ایستادند و به آنها فرمودند: «امروز روزی است که بندگان خدا باید به وسیله اطاعت از دستورات او، به سوی جلب رضایتش از یکدیگر سبقت بگیرند. در این روز عدهای سبقت گرفته و پیروز میشوند و عدهای نیز شکست میخورند. تعجب میکنم از کسانی که در این روز که نیکوکاران پاداش میگیرند و باطلپیشگان زیان میبینند، به بازی و خنده میپردازند. به خدا سوگند اگر پردهها فرو افتد، نیکوکار میاندیشد که چرا بیشتر عمل نیک انجام ندادم و بدکار میگوید چرا بد میکردم».
دعای امام سجاد علیهالسلام در عید فطر
زینت عبادتکنندگان، حضرت علی بن الحسین علیهالسلام در روز عید فطر، اهتمام زیادی به اعمال این روز داشتند و همواره دست به دعا برمیداشتند و به مناجات و راز و نیاز با حضرت حق میپرداختند. در بخشی از دعای ایشان در روز عید فطر چنین آمده است: «خداوندا، مابه سویت توبه میکنیم در روز عید فطر که آن را برای اهل ایمان روز عید و شادی قرار دادی و برای اهل دین خود، روز اجتماع و همیاری مقرر نمودی. پس از گناهانی که مرتکب شدهایم و از کارهای ناپسندی که انجام دادهایم به پیشگاه تو، توبه مینماییم».
عید سعادتمندان
عید سعید فطر، از شمار اعیاد بزرگ اسلامی است که به دلیل اهمیت و عظمت خاص آن، در روایات اسلامی برای این روز دعاها و اعمال خاصی ذکر شده است. تمامی مسلمانان که یک ماه روزه و تسلط بر غریزهها و خواستههای نفس را به منظور اطاعت از خواست الهی پشت سر گذاشتهاند، پایان این برنامه عظیم عبادی را جشن میگیرند و طبیعی است که ماهی به عظمت و شکوه رمضان که سراسر فیض و برکات الهی در آن نازل میشود، عیدی به بزرگی فطر میطلبد. البته باید به این حقیقت توجه داشت که بر اساس فرمایش حضرت علی علیهالسلام این روز، برای کسی عید است که روزهاش قبول و نماز و عبادتش پذیرفته گردد. و آنان که در استفاده صحیح از برنامه انسانساز ماه رمضان کوتاهی کردند، درپشیمانی و حسرت به سر میبرند.
عید فطر در کشورهای اسلامی
در کشورهای اسلامی، عید سعید فطر ارزش و اهمیت فراوانی دارد. مسلمانان از چند روز قبل خود را برای این روز عزیز آماده میکنند و در این روز، پس از انجام اعمال مخصوص، لباسهای نو میپوشند، عطر میزنند و به دیدن یکدیگر میروند. شیرینی و شربت در مجالس و محافل و منازل بین افراد تقسیم میکنند و به کودکان عیدی میدهند. از آن گذشته، به کمک محرومان و مستمندان میشتابند و تا حد امکان، از مشکلات و نیازهای آنها میکاهند. نیز به عیادت بیماران و مریضان میروند تا آنها را هم در این روز عزیز خوشحال و خرسند نمایند.(*3)
با استفاده از بیانات عارف کامل و عالم عامل میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب ارزشمند"المراقبات" پیرامون عید فطر سخن می گوئیم.
1- عید چیست و چه روزی است؟
ایشان در این باره چنین می گوید:
"عید روزی است که خداوند آن را از میان دیگر روزها برگزیده و ویژه هدیه بخشیدن و جایزه دادن به بندگان خویش ساخته است و آنان را اجازه داده است تا در این روز در حضرت او گرد آیند، بر خان کرم او بنشینند، ادب بندگی یه جای آرند، چشم امید به درگاه او دوزند و از خطاهای خویش پوزش خواهند … "(1(
2- عید و انواع روزه داران
آن بزرگوار روزه داران در ماه مبارک رمضان را پنج گروه می داند که به تبع آن کسانی را که در روز عید گرد می آیند نیز به پنج گروه تقسیم کرده است:
"ماه رمضان میدان مسابقهای است که خداوند برای بندگانش فراهم کرده تا در آن به مسابقه عبودیت و بندگی پردازند و در روز عید برای دریافت جایزه و پاداش نزد او گرد آیند و همانگونه که در پایان هر مسابقه ای شرکت کنندگان در چند گروه جای می گیرند روزه دارانی که در روز عید گرد می آیند نیز چند گروهند:
1-گروهی که روزه را تنها پرهیز از خوردن و آشامیدن می دانسته و به همین بسنده می کرده اند و آن را خدمت و طاعت و بلکه منت می پنداشته اند و با دروغ و یاوه و تهمت و … روزه خویش می شکسته اند. چون روزه این گروه مورد پسندخدا نیست; از این رو اینان را از عید بهره چندانی نیست، مگر اینکه از روی حسن ظن به رحمت خدا عید گیرند که در این صورت بعید نیست که خداوند به هنگام بخشش جایزه ها آنان را نیز زیر پوشش کرم خویش جای دهد.
2-گروهی که دریافته بودند که روزه چون دیگر تکالیف منتی است که خداوند بر بندگان خود نهاده است و دانسته بودند که روزه آنگاه روزه است که افزون بر پرهیز از خوردن و آشامیدن با پرهیز از گناه و ناروایی نیز همراه باشد با این همه گاهی اعضای خویش را پاس نداشته و با ترس و امید و خوف و رجا برخی از نارواها را انجام داده اند و مستحبات را نیز گاه که نشاطی داشته اند به جای آورده اند و هر گاه نشاطی نداشته اند رها ساخته اند.
برای اینکه در روز عید به ثواب و جزای اعمال ماه مبارک رمضان نائل آییم لازم است در شب عید اعمالی را انجام دهیم تا مورد لطف خداوند در روز عید قرار بگیریم
اینان با حالتی آمیخته از خوف و خجالت و امید در عید گرد آمده اند. اینانند که خداوند به بخشش و بخشایش و تبدیل سیئات به حسنات بشارتشان داده و بر عبادت و طاعتشان بیش از آنچه چشم دارند; ثواب و جایزه خواهد داد.
3-گروهی که روزه گرفته اند اما از سر عادت و از روی غفلت و در ماه رمضان نیز چون دیگر ماهها از غفلت و معصیت پرهیز نداشته اند و همان گونه که روزه شان از روی عادت بوده از روی عادت برای عید نیز آمده اند. کار اینان را باید به خدا وانهاد. شاید به دلیل حضورشان در عید و یا به طفیل اعمال نیک و ارجمند دیگر، خدای بر آنان رحمت آرد و از بخشش و بخشایش خویش بی بهره شان نسازد و شاید بدکاریشان آنها را از رحمت خدا دور دارد و خسران و زیان نصیبشان شود.
4-گروهی که فرمان خدا به روزه و عبادت را با گوش جان شنیده اند و برای انجام درست و شایسته آن تمام تلاش خویش را به کار گرفته اند و تنها به انجام پاره ای از عبادات و اعمال ماه خشنود نشده اند و برای دستیابی به همه آنها از هیچ کوششی دریغ نکرده اند با این همه این ترس و نگرانی را داشته اند که مبادا در ادای وظیفه شکر، کوتاهی کرده باشند.
اینان آنانند که خداوند عبادت و عملشان را می پذیرد; تلاش و کوشششان را ارج می نهد; با انواع کرامات و عنایات پاداششان می دهد و با افزون سازی هدیه ها و بخشش ها گرامی شان می دارد.
5-گروهی که لذت دعوت خدا چنان سرمستشان ساخت که رنج گرسنگی و بیداری را از یاد بردند و ندای خدای را عاشقانه و مستانه پذیرا شدند و دعوت او را از روی شوق و شکر و از ژرفای جان و دل پاسخ دادند، با ایثارگری و جانبازی حجابها از میان برداشتند، با نزدیکی به خدا به مراد خویش رسیدند و خود را در خدا فانی کردند. اینانند که خداوند به زیبایی و زیبندگی می پذیردشان به خویش نزدیک نزدیک می سازد و از جام وصال می " (2(
در فرهنگ اسلامى، اولین روز ماه شوال به عنوان عید فطر و جشن بازگشت به فطرت معینوشاندشانن شده است، زیرا مسلمانان روزهدار در طول ماه رمضان با ارتباط هاى پى در پى با خداوند متعال و استغفار از گناهان به تصفیه روح و جان خویش همت گماشته و از تمام آلودگیهاى ظاهرى و باطنى که بر خلاف فطرت آنهاست، خود را پاک نموده و به فطرت واقعى خود برمىگردند .
امیرمؤمنان علیه السلام نیز از همین زاویه به عید فطر مىنگرد و با اشاره به روز عید مىفرماید: «انما هو عید لمن قبل الله صیامه و شکر قیامه و کل یوم لا یعصى الله فهو عید؛ این عید کسى است که خدا روزهاش را پذیرفته، نماز او را ستوده و هر روز که خدا از نافرمانى نشود، آن روز عید است.»
آری روز ترک گناه و فاصله گرفتن از زشتىها و پلیدىها و روز غلبه بر شیاطین، روز عید است. عید فطر روز بازگشت به فطرت است، این معنا را مىتوان از لغت «عید فطر» نیز دریافت، چرا که «عید» به معناى بازگشت و «فطر» بهمعناى «فطرت و طبیعت» است .
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در روز عید فطر از منزل بیرون مىآمد و تا رسیدن به مصلا با صداى بلند، شعار «لا اله الا الله» و «الله اکبر» سر مىداد و حتى در میان خطبهها و قبل و بعد از آن با صداى رسا این کلمات را تکرار می کرد .
مسلمانان در این روز در اثر یک ماه ضیافت و مهمانى خداوند به صفاى باطن دست یافته و در حقیقت، شخصیت واقعى خویش را بازیافتهاند. فطرت پاک انسان در طول سال در اثر غبارهاى جهل و نادانى و غفلت به انواع گناهان و معصیتهامبتلا، از حقیقت خود دور و در نتیجه دچار خود فراموشى و خدا فراموشى مىگردد. اما با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، انسان مسلمان در پرتو فضاى معنوى آن ماه و تلاشهاى خویش به یک زندگى نوین دست مىیابد، که مىتوان آن را «بازگشت به خویشتن» نامید .
در روز عید فطر گویى یک مسلمان از نو متولد مىشود، چرا که طبق فرمایش حضرت علی علیه السلام، روزهداران در شب عید فطر از تمام آلودگىها و پلیدىها پاک شده اند و کمترین پاداش خود را که پاکى و پاکیزگى است دریافت نموده اند.
مراتب روزهداران در عید فطر
بدون تردید تک تک مسلمانان با فرا رسیدن عید سعید فطر نوعى شادى و لذت درونى در خود احساس مىکنند، اما استقبال مسلمانان از روز عید فطر یکنواخت و مساوى نیست. زیرا هر کس نسبت به معرفت و ایمان خود به این عید بزرگ و باعظمت نگریسته و از آن بهره مىگیرد. زمینه ها، ذهنیتها، مراتب ایمان و عوامل دیگرى در نگرش و انگیزه افراد دخالت دارند.
تعظیم شعائر الهى یکى دیگر از ویژگىهاى عید سعید فطر است. شعار تکبیر و تهلیل و تحمید و تقدیس از جمله اعمالى است که به روز عید جلوه خاصى مىبخشد .
تعظیم شعائر اسلامى
خداوند متعال مىفرماید: «و من یعظم شعائر الله فانها من تقوى القلوب»؛ هر کس شعائر الهى را بزرگ دارد، این کار نشانه تقواى دلهاست .
تعظیم شعائر الهى یکى دیگر از ویژگىهاى عید سعید فطر است. شعار تکبیر و تهلیل و تحمید و تقدیس از جمله اعمالى است که به روز عید جلوه خاصى مىبخشد .
یک مسلمان باید از راههاى مختلف نداى حیاتبخش توحید را به گوش جهانیان برساند، که یکى از آن راهها بیان شعارهاى مذهبى است .
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در روز عید فطر از منزل بیرون مىآمد و تا رسیدن به مصلا با صداى بلند، شعار «لا اله الا الله» و «الله اکبر» سر مىداد و حتى در میان خطبهها و قبل و بعد از آن با صداى رسا این کلمات را تکرار می کرد .
امیرمؤمنان علیه السلام با اشاره به روز عید مىفرماید: «انما هو عید لمن قبل الله صیامه و شکر قیامه و کل یوم لا یعصى الله فهو عید؛ این عید کسى است که خدا روزهاش را پذیرفته، نماز او را ستوده و هر روز که خدا از نافرمانى نشود، آن روز عید است».(*4)
پی نوشت
1- سلوک عارفان ترجمه المراقبات فی اعمال السنه ص 273
2- همان مدرک ص 274 با تلخیص
منبع مطالب فوق الذکر : http://www.ahlolbait.ir/monasebatha/ramazan/6/2/3